اصغر فرهادی
اصغر فرهادی زاده ۱۷ اردیبهشت ۱۳۵۱ در خمینی‌شهر، اصفهان) کارگردان، فیلمنامهنویس و تهیه‌کننده ) فیلم ایرانی است.
فیلم جدایی نادر از سیمین وی جایزه اسکار
بهترین فیلم خارجی‌زبان و جایزه گلدن گلوب بهترین فیلم خارجی زبان را
دریافت کرد، همچنین او نامزد دریافت همین جایزه در بخش جایزه اسکار بهترین فیلمنامه
غیراقتباسی)اورژینال) برای فیلم خود
بود. اصغر فرهادی در جشنواره فیلم کن ۲۰۱۶، جایزه
بهترین فیلمنامه جشنواره فیلم کن، را برای نگارش فیلمنامه فیلم فروشنده دریافت
کرد.
پیشتر وی برنده سه جایزه سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی در سالهای
۱۳۸۴، ۱۳۸۷ و ۱۳۸۹ شده است. خرس نقره‌ای جشنواره فیلم برلین به
عنوان بهترین کارگردان برای فیلم درباره الی و خرس طلایی جشنواره فیلم
برلین به خاطر فیلم جدایی نادر از سیمین از
دیگر دستاوردهای اوست. وی همچنین برنده جایزه بهترین فیلم خارجی جایزه گلدن گلوب سال ۲۰۱۲ میلادی به خاطر
کارگردانی و نویسندگی فیلم جدایی نادر از سیمین شد.
وی اولین فیلمساز ایرانی است که توانسته است این جایزه را به خود اختصاص دهد.
لژیون دونور نشان
افسر، نشان عالی هنر و ادبیات کشور فرانسه توسط نیز در ۲۵ فوریه ۲۰۱۴ در پاریس به
فرهادی اهدا شد. این نشان به‌دلیل «خلاقیت‌های هنری و تأثیر اصغر فرهادی بر هنر و
ادبیات فرانسه و سراسر جهان» به این فیلمساز ایرانی تعلق گرفت. وی همچنین جایزه سزار، جایزه مستقل اسپریت و جوایز بودیل را به
دست آورده است.
در یک نظرسنجی مجله تایم، وی رتبه چهارمین شخصیت تأثیرگذار در میان ۱۰۰ شخصیت برتر
سال ۲۰۱۲ را کسب کرد؛ و در نهایت به عنوان یکی از
۱۰۰ چهره تأثیرگذار سال ۲۰۱۲ از سوی این مجله معرفی شد.
فرهادی در سال ۲۰۱۲ در لیست
۱۰۰ متفکر جهان فارین پالیسی قرار گرفت.
زندگینامه
بنابر
اظهارات فرهادی، وی فعالیت سینمایی خود را در سن ۱۳ سالگی و قبل از آنکه به صورت
آکادمیک در این زمینه به تحصیل بپردازد، آغاز کرده بود. فرهادی پس از گذراندن دوره
لیسانس در رشته تئاتر از دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه
تهران، مدرک فوق لیسانس خود در همین رشته را از دانشگاه تربیت مدرس دریافت
کرد. او فعالیت در سینما را از سال ۱۳۶۵ در انجمن سینمای جوان اصفهان آغاز کرد. فرهادی
اولین فیلمی که بر زندگی‌اش تأثیرگذار بوده است را فیلم دزد دوچرخه معرفی کرد. وی هنر خود را
تاثیریافته از آثار ویتوریو دسیکا، فدریکو فلینی، اینگمار برگمان، میکل‌آنجلو آنتونیونی، بیلی وایلدر و کریشتوف کیشلوفسکی می‌داند.
کارنامه و کارگردانی
سینما
ارتفاع پست Low
Heights
اصغر فرهادی فعالیت‌های سینمایی و حرفه‌ای خود
را به عنوان فیلمنامهنویس در دوازدهمین ساخته سینمایی ابراهیم حاتمی‌کیا یعنی ارتفاع پست آغاز
کرد. فرهادی دوران کارگردانی خود را در کمتر از یک سال پس اکران فیلم ارتفاع پست
آغاز نمود.
رقص در غبار Dancing in the Dus
رقص در غبار محصول
سال ۱۳۸۱ اولین
فیلم بلند و رسمی او در مقام کارگردان است. رقص در غبار بسیار شبیه به
کارهای تلویزیونی موفق وی به‌خصوص سری دوم داستان یک شهر به همراه علی‌رضا بذرافشان ساخته‌شده است. فیلم تلفیقی
از رمانتیسیسم و احساسات گرایی و نگاهی
ابتدایی به جامعه و روابط اجتماعی آدم‌ها است. اولین اثر وی نظر مثبت عموم
و منتقدان را نیز جلب کرد و وی جایزه بهترینی کارگردانی جشنواره فیلم آسیا پاسیفیک و
تندیس زرین بهترین فیلمنامه را از جشن خانه سینما را کسب کرد.
شهر زیبا The
Beautiful City
دومین اثر سینمایی اصغر فرهادی در مقام
کارگردان، فیلم شهر زیبا محصول سال ۱۳۸۲ است. این فیلم که داستان خود را
از دل جامعه وام گرفته و درون‌مایه عاشقانه را در لابه‌لای ناملایمات اجتماعی در
هم آمیخته است، روایتگر واپسین روزهای زندگی اکبر است که به اتهام قتل در انتظار
چوپه دار در کانون اصلاح و تربیت شهر زیبا به سر می‌برد. شهر زیبا دومین همکاری
اصغر فرهادی با فرامرز قریبیان پس از رقص در غبار و اولین
همکاری ترانه علیدوستی با وی است. فرهادی برای این
فیلم جوایزی مانند طاووس طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم هند را به
دست آورد.
چهارشنبه‌سوری Fireworks Wednesday
اصغر فرهادی پس از دو سال وقفه در سال ۱۳۸۴ با فیلم چهارشنبه‌سوری به
فیلم سازی برگشت. این فیلم با همکاری مانی حقیقی در مقام نویسنده در کنار
اصغر فرهادی تولید و اکران شده است. اصغر فرهادی در این فیلم این‌بار به سراغ سوژه‌ای
تلخ اما حقیقی به نام خیانت و تن دادن به تغییرات برای ادامه زندگی می‌رود. این
فیلم جوایز و نامزدی‌های متعددی را کسب کرد که از بین آنها می‌توان به سیمرغ
بلورین بهترین کارگردانی بیست و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر و
هوگو طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو و
نامزدی یوزپلنگ طلایی جشنواره فیلم لوکارنو اشاره
کرد. چهارشنبه سوری را می‌توان یکی از آثار جدی در
مقام فیلمسازی دانست که مجله اسلنت آن را یکی از بهترین فیلم‌های
اکران شده سال ۲۰۰۶ دانست.
کنعان Canaan
وی دو سال بعد به عنوان فیلم نامه نویس با مانی
حقیقی همکاری کرد و فیلم نامه کنعان را نوشت. کنعان فیلم پر
سکانسی است که از لحظاتی ساده آغاز میشود، به اوج می‌رسد و ناگهان به اعماق کلیشه
می‌افتد. اما باز هم کنعان با همه میزانسن‌های زیبایش و موسیقی متنی مناسب لحظاتش،
اتفاق خوبی در سینما بود.
دایره زنگی Dayere
Zangi
دایره زندگی محصول
سال ۱۳۸۷، به عنوان اولین تجربه
سینمایی پریسا بخت‌آور همسر وی از ذوق هنری و
استعداد نویسندگی اصغر فرهادی در مقام نویسنده بهره می‌برد. دایره زندگی برخلاف
فیلمنامههای گذشته او قالب و پوسته طنز را به همراه دارد اما این تغییر رویکرد
هم نتوانسته است که زیرلایه‌های اجتماعی و رئالیستی اصغر فرهادی را حتی کم‌رنگ
کند. این فیلم مورد توجه عموم و گیشه قرار گرفت.
محاکمه در خیابان Trial
on the Street
هفتمین تجربه سینمایی اصغر فرهادی، همکاری با مسعود کیمیایی و در قالب فیلم محاکمه در خیابان محصول سال ۱۳۸۷ رقم خورد. این
فیلم در چندین اپیزود با مضامین مختلف اجتماعی از جمله انتقام روایت میشود و
تأثیر اصغر فرهادی در تغییر نگرش مسعود کیمیایی در سبک نگارش فیلمنامه و روایت
غیرخطی به خوبی مشهود است.
درباره الی About
Elly
درباره الی محصول
سال ۱۳۸۷ چهارمین اثر وی در مقام کارگردان است. به عقیده اکثر منتقدین و
مردم فیلم درباره الی مهم‌ترین فیلم کارنامه هنری وی است. از آن جهت که اصغر فرهادی
به دلیل برعهده داشتن سمت‌های کارگردان، نویسنده و تهیه‌کننده در نهایت می‌تواند آنطور
که باید و شاید سینما و نوع نگاه خاص را ارائه دهد. فرهادی با سبک رئالیسم در
درباره الی شروع کننده موج سوم موج نو سینمای ایران شد. درباره
الی فیلم تکان دهنده با بازی درخشان بازیگران نامی خود است. این فیلم علاوه بر استقبال
در جشنواره‌های داخلی و کسب جایزه‌هایی از جمله جایزه ویژه تماشاگران جشنواره فیلم
فجر و تندیس بهترین کارگردانی جشن خانه سینما، در جشنواره‌های خارجی نیز
درخشید و خرس نقره‌ای
بهترین کارگردانی جشنواره
بین‌المللی فیلم برلین و جایزه بهترین فیلم داستانی
جشنواره فیلم ترایبکا را
کسب کرد. دیتر کسلیک مدیر جشنواره فیلم برلین این
فیلم را نشانه‌ای از آغاز موجی نو در سینمای ایران دانست و رابرت دنیرو در
حاشیه جشنواره ترابیکا در مورد این فیلم گفت، جهان شمولی شخصیت‌ها و مضامین در
کنار کارگردانی که این داستان را مسحورکننده ساخته، موجب شده است تا درباره الی مرزهای
جهانی را فرو بریزد و درک ما از دنیای مشترک مان را تعمیق ببخشد. درباره
الی به انتخاب منتقدین ایندیوایر به
عنوان ده فیلم برتر غیر انگلیسی زبان سال ۲۰۱۵ انتخاب شد. درباره الی فیلمی است که ساختار روایی بدیع و خلاقانه‌اش نه‌تنها آن را از
دیگر آثار هم‌کیشش تفاوت می‌بخشد که نقش مهمی را هم در سینمای ایران ایفا میکند.
در موج نو فرانسه پس‌ازآنکه ژان-لوک گدار و فرانسوا تروفو اولین
فیلم‌هایشان را می‌سازند، نزدیک به پنجاه نفر فیلم اولی وارد سینما فرانسه می‌شوند
درحالی‌که الگویشان فیلم‌های این دو کارگردان بزرگ است و همین موج نو را سبب میشود. رابطه
درباره الی و سینمای ایران هم به این جریان شباهت‌هایی دارد که بعد از ساخت درباره
الی تعداد زیادی فیلم با الگوی روایی و دغدغه‌های فرامتنی مشابهی در سینمای ایران تولید
میشود.
جدایی نادر از سیمین A
Separation
جدایی نادر از سیمین که در
سطح بین‌المللی بیشتر با نام یک جدایی شناخته میشود، پنجمین اثر سینمایی اصغر
فرهادی محصول سال ۱۳۸۹ است. فرهادی در این فیلم گوشه‌ای
از زندگی زن و شوهری را به تصویر می‌کشد که پس از جدا شدن مسیرهایشان به اختلاف و
تأثیر بر زندگی یک خانواده دیگر منجر میشود. جدایی نادر از سیمین اصغر
فرهادی را به عنوان یک چهره بین‌المللی و موفق مطرح نمود. جدایی نادر از سیمین در واقع
همه چیز است، که شاخصترین آنها یک ملودرام اجتماعی پیچیده در مورد سقوط یک ازدواج
و یک مشکل خانوادگی که باعث ایجاد زنجیرهای از حوادث میشود، یک داستان فریبنده و هیچکاکی
که سرنخها در تنگناهای داستان بافته شده‌اند که شاید ببینده قادر به درک آنها نشود
و یک داستان برجسته فلسفی که هر یک از کاراکترهای فیلم در آن از لحاظ اخلاقی نقشی
منحصر به فرد ایفا میکنند. ساختار فیلمنامه «جدایی
نادر از سیمین» نمونه‌ای موفق از تلفیق اصول کلاسیک و مدرن در مبانی داستان‌نویسی
است. اساس داستان به طرز بی مانندی بر مبنای کنش و واکنش شخصیت‌های اصلی حول بحران
استوار است. جدایی نادر از سیمین به عنوان نماینده ایران در
اسکار معرفی شد و در انتها نیز
برای اولین بار بزرگترین دستاورد هنری، فرهنگی و ملی تاریخ ایران را با دریافت
جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان رقم زد. موفقیت این فیلم باعث خوشحالی
ایرانیان سراسر کشور و جهان شد و اقشار مختلف جامعه ایران این دستاورد بزرگ را به
اصغر فرهادی و تیم او تبریک گفتند. جدایی نادر از سیمین در بین
منتقدین و عموم خوش درخشید و در سراسر جهان مورد تحسین قرار گرفت و مجموعاً بیش از
۵۲ جایزه جهانی را از آن خود کرد، جوایز معتبر بین‌المللی همچون جایزه اسکار
بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان ،جایزه گلدن گلوب بهترین
فیلم غیر انگلیسی زبان، جایزه هیئت داوران و جایزه خرس طلایی از جشنواره فیلم برلین و جایزه ایندیپندنت
اسپیریت بهترین فیلم خارجی زبان،
جایزه جوایز بودیل بهترین
فیلم خارجی زبان و جایزه سزار بهترین
فیلم خارجی زبان از جمله جوایز مهم جدایی نادر از سیمین است. جدایی نادر از سیمین با فروش
۲۰ میلیون دلار پرفروش‌ترین فیلم ایرانی در اکران جهانی لقب گرفت. راجر ایبرت منتقد
مطرح سینما، فیلم جدایی نادر از سیمین را بهترین فیلم سال ۲۰۱۱ دانست. در نظرسنجی بی‌بی‌سی نیز
فیلم جدایی نادر از سیمین در رده نهم فیلم‌های برتر قرن ۲۱ بالاتر آثر مطرحی مانند
جایی برای
پیرمردها نیست ساخته برادران کوئن قرار
گرفت. جدایی مورد تمجید افراد مشهوری همچون مریل استریپ و برد پیت قرار
گرفت. سایت‌اندساوند در
لیستی جدایی نادر از سیمین را به عنوان دومین فیلم برتر سینمای جهان در سال ۲۰۱۱
معرفی کرد. جدایی نادر از سیمین در فرانسه، آمریکا، اسپانیا، آلمان، بلژیک و انگلستان با
فروش و استقبال بالایی روبرو شد.
گذشته The
Past
گذشته محصول سال ۲۰۱۳ اولین اثر غیر فارسی زبان
است که بعد از جدایی نادر از سیمین در فرانسه ساخته
شد. گذشته با بازی برنیس بژو در
پاریس رقم خورد، فیلمی که یک درام پیچیده و در اغلب مواقع درخشان با اجراهایی مهار
شده و هوشمندانه است. ظرافت خاصی در کنار هم چیدن جزئیات و تکه‌های داستان به شکل
یک الگو، پیچش‌های غیرمنتظره در طرح داستان، تعلیق‌های پیچیده و آشکارسازی‌ها وجود
دارد. گذشته نامزد دریافت نخل طلا جشنواره کن شد و
در نهایت موفق به کسب نخل طلا بهترین بازیگر زن و جایزه کلیسای جهانی کن گشت. تیری شز منتقد اکسپرس سینمای
اصغر فرهادی را دارای قدرت ساکنی می‌داند که شاکله‌ی آن پیچیدگی روابط انسانی و
آشکار شدن اسرار پنهانی است که در گذشته نمایان است.
فروشنده The
Salesman
فروشنده محصول
سال ۱۳۹۴ هفتمین فیلم بلند اصغر فرهادی است. فرهادی این فیلم را قبل از آغاز پروژه
بزرگ خود در اسپانیا ساخت.
در ابتدای سال ۲۰۱۶ وب‌گاه‌های معتبر سینمایی، فهرست فیلم‌هایی را که منتقدان و
علاقه‌مندان به سینما برای دیدن آنها در سال جدید اشتیاق دارند، منتشر کرد و ایندیوایر، با انتشار فهرستی از صد
فیلم کنجکاوی برانگیز که در سال ۲۰۱۶ اکران می‌شوند، پنجمین فیلم فهرست خود را به
فروشنده، هفتمین فیلم سینمایی اصغر فرهادی اختصاص داد. شهاب حسینی برای
سومین بار و ترانه علیدوستی برای
چهارمین بار با اصغر فرهادی به عنوان بازیگر همکاری کردند که هر دو در فروشنده به
عنوان نقش‌های اصلی فیلم شناخته می‌شوند و الکساندر مالت-گای نیز برای دومین بار
به عنوان تهیه کننده فیلم اصغر فرهادی برگزیده شد. داستان فیلم فروشنده درباره رعنا
و عماد زن و شوهری جوان است که در حال بازی و اجرای نمایشنامه مرگ فروشنده نوشته آرتور میلر هستند. اصغر
فرهادی در جشنواره فیلم کن جایزه
بهترین فیلمنامه و شهاب حسینی هم برنده جایزه
بهترین بازیگر مرد شد. این فیلم با واکنش و استقبال
بسیار خوب مخاطبین مواجه شد. «فروشنده» در لیست نهایی کاندیداهای بهترین فیلم
خارجی زبان اسکار ٢٠١٧ قرار گرفت.نقطه قوت اصلی فروشنده همانند آثار قبلی فرهادی،
فیلمنامه دقیق و حساب شده آن است که به استاندارد مناسب سینمای درام رسیده است و
محتوای آن نیز جلوه‌گری کرامت انسانی در مقابل رذالت بشری در جامعه است.
سبک
فرهادی از سبک رئالیسم پیروی
میکند و داستان‌های فیلم‌های او پایانی باز و دراماتیک دارند. در فیلم‌های
فرهادی، همه اتفاقات، آجر به آجر در کنار هم چیده شده‌اند تا ما را به سمت کشف
حقیقت در یک درام اخلاقی هدایت کنند. فرهادی در این مسیر حتی از کوچکترین المان‌ها
هم صرف نظر نمی‌کند. وقتی دومین فیلم سینمایی او اکران شد بخش قابل‌توجهی از
منتقدان فیلم او را پسندیدند و با توجه به دغدغه‌هایی که در آثارش نشان می‌داد در
بین قشری فیلم بین از جوانان و نوجوانان محبوبیت خاصی پیدا کرد. خیلی‌ها به او و
سینمای انسانی‌اش که هم سینما بود و هم انسانی امید بستند. چهارشنبه‌سوری اثری
بود که اصغر فرهادی را به عنوان مهم‌ترین کارگردان نسل سوم سینمای ایران تثبیت و
منتقدان را شگفت‌زده کرد و در عین حال پرفروش‌ترین فیلم سال شد. اصغر فرهادی به
عنوان کارگردان مهم نسل جدید سینما و نسل جدید سینماروها زیر ذره بین رفت. فیلم
چهارم او اتفاق بسیار مهمی در سینمای ایران بود. درباره الی جریان
سینمای ایران را کاملاً تحت‌تاثیر قرار داد و موفقیت کاملی از همه سو به دست آورد. جدایی نادر از
سیمین نقطه اوج فرهادی بود که باعث شد نظر مثبت
منتقدان و مخاطبان جهانی را جلب کند. او در درباره الی از
سبک رئالیسم پیروی
کرد و باعث شد تا موج جدیدی در سینمای ایران رقم بخورد که به آن نسل سوم موج نوی سینمای ایران می‌گویند. می‌توان این را گفت که روایت و
فیلم نامه نقطه قوت تمامی آثار وی است. فرهادی بیش از همه به خاطر
فیلمنامههای نفس گیر و غافلگیرکننده اش مشهور است. وی در فیلمنامه‌هایش ثابت کرده
است به هیچ وجه به دنبال روایت و پرداخت موضوعاتی ساده و دم دستی نبوده است، دیگر
ویژگی فیلمنامه‌هایِ اصغر فرهادی این است که برای جذب و نگه داشتن مخاطب تا پایان
فیلم، نقطه‌ای چالشی و معمایی‌گون ایجاد میکند. به عقیده بیشتر منتقدان و عموم
مردم وی جامعه را صادقانه نشان می‌دهد و جامعه را قضاوت نمی‌کند و با دقت بیشتری
به دنیای اطراف و زندگی نگاه میکند. در آثار وی نگاه خلاقانه و سختگیر در قاب
فیلم مشهود است اما به شکلی که نتیجه‌گیری و قضاوت درست و غلط اتفاقات فیلم‌هایش
را به عهده تماشاگر می‌گذارد و وظیفه خود به عنوان دریچه و واسطه‌ای بین ببینده و
جهانش را به بهترین شکل به پایان می‌رساند. فرهادی هوش هیجانی بالایی دارد و می‌تواند
عواطف، احساسات و منطق دیگران را بهتر درک کند و قادر است در شرایط مختلف حسی،
هیجانی و منطقی واکش مناسب تری را نشان دهد تا بتواند به ارتباط بهتر، منطقی تر،
مداوم تر، تأثیر گذارتر و کارآمد تر با مخاطب خود برسد. دقت در داستان‌های فرهادی
نشان می‌دهد معمولاً همدلی او با شخصیت‌های طبقات محروم و متوسط جامعه بوده است. داستان
تحسین یافته‌ترین اثر او یعنی جدایی نادر از سیمین را هر
شخصی خوانده بود به او هشدار داده بود که این فیلم داستانش آنقدر محلی و بومی است
که هیچ شانسی در هیچ جشنواره‌ای نخواهد داشت و اصلاً نمی‌تواند با مخاطب خارجی
ارتباط برقرار کند ولی وی کار خود را کرد. این همان نشان مرعوب نبودن است و
خودباخته نبودن و از قضا به‌رغم همین استواری، جدایی نادر از سیمین موفق‌ترین فیلم
وی شد. فرهادی فیلم خودش را می‌سازد و به نگاه هوشمندانه، دقیق و واقعی خود به
اطراف خود و جامعه وفادار است. فرهادی در اجرای فیلمنامه
وسواس گونه و دقیق رفتار میکند یعنی به معنی خردکردن رویدادها به نماهای ثابت و
متحرک و تعیین جای دوربین به نحوی که اطلاعات لازم برای دنبال کردن رویداد و
داستان به روشنی به بیننده داده شود. گرفتن بازی‌های طبیعی و تدوین درست این نماها
در خدمت نقل روشن داستان فیلم‌های به شکل مشهودی مشخص است.
